کاشی کاری
- یکشنبه ۴ تیر ۱۴۰۲
- 49 بازدید
- ساختمان
کاشی کاری
کاشی کاری به هنری میگویند که در آن قطعات کاشی با نظم و با دقت در کنار هم قرار می گیرند تا یک اثر هنری زیبا را خلق کنند. دقت داشته باشید که منظور ما از کاشی کاری هنر کاشی کاری است نه صرفاً پوشاندن قسمتهای مختلف یک ساختمان با کاشی. کاشی کاری یکی از هنر های ثبت شده در سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی است و آثاری که توسط هنرمندان این رشته تولید می شوند در زمینه صنایع دستی قرار می گیرند
محققان بر این باورند که هنر کاشی کاری به هزاره دوم پیش از میلاد باز میگردد. آنها می گویند در آن زمان افراد از کاشی ها برای افزایش استحکام منازل خود استفاده می کردند و سپس پس از گذشت مدتی کاشی ها جنبه تزیینی پیدا کردند و افراد برای زینت بخشی به خانههایشان شروع به استفاده از کاشی ها کردند
کاخ تخت جمشید یکی از آثار به جا مانده از کاشی کاری در زمان هخامنشیان است. همچنین در دوران اشکانیان نیز توجه شایانی به این هنر شد اما در آن دوران تمرکز اصلی بر روی نقاشی روی کاشی بود نه استفاده از کاشی ها برای زینت و ساختمان ها.آثار به جا مانده از کاشی ها نشان میدهد در ابتدا این کاشی ها تک رنگ بودند از متداول ترین رنگ های آنها میتوان به رنگ سبز ، زرد و قهوه ای اشاره کرد. کمکم با گسترش این هنر تنوع نقوش آن هم افزایش پیدا کرد و نقش هایی مثل انسان و حیوان به کاشی ها اضافه شد
هنر کاشی کاری در دوره اسلامی به اوج خود رسید. در این دوره استفاده از کاشی کاری گسترش زیادی پیدا کرد. مدارس ، مساجد ، حمام ها و پل ها از جمله مکان هایی بودند که در این دوران با کاشی کاری های مختلف تزئین میشدند.محراب مساجد جزو اولین مکان هایی بود که به صورت بسیار حرفهای توسط هنرمندان این رشته کاشی کاری شد سپس این کاشی کاری در سایر بخشهای مساجد نیز گسترش یافت به طوری که در حال حاضر یکی از اصلیترین مولفه های مساجد ایرانی کاشی کاری های موجود در آنهاست
-
پس از اسلام و با گسترش دین اسلام در قسمت شرق، روش و تزئینات معماری دچار تحولاتی شد. در واقع اسلامیان آثاری را که خارج از چهارچوب آداب و رسوم اسلامی بود و حاوی تصاویر انسانی و حیوانی بودند را خراب کردند، زیرا آنها معتقد بودند که هنر باید در خدمت علم و دانش باشد نه پرستش.
-
کاشی کاری از هنرهای قدیمی ایرانی است و قدیمیترین کاشی ایران، کاشیهای فیروزهای اصفهان است که منارههای دوران سلوجقی با آنها ساخته شده است.
-
قرن هشتم را میتوان اوج کابرد کاشی دانست که تا اواخر قرن دوازدهم تا انقراض صفویه ادامه داشت.
-
رفته رفته با گذر زمان طرحهای کاشی از اشکال هندسی فراتر رفت و با گل و بوته، حیوانات و پرندگان طراحی شد و به منازل راه یافت و بیشتر مورد توجه عموم قرار گرفت.
-
امروزه کاشی کاری و کاشی سازی یکی از هنرهای دستی مرسوم اصفهانیان است و کارگاههای متعدد کاشی سازی و هنرمندان کاشی کار زیادی در این شهر وجود دارد.
-
کاشی کاران اصفهانی معتقدند که هنر کاشی کاری، به ویژه کاشی هفت رنگ، هنری است که از دورانهای مختلف تاثیر گرفته و به کاشی امروزی رسیده است و هر رنگ نشان از یک دورهی خاصی دارد.
-
رنگهای کاشیهای قدیم به خاطر ترکیب سرب و قلع موجود در آنها دارای مقاومت زیادی بودند و با گذر زمان تغییر رنگ نمیدادند و زیبایی خود را حفظ میکردند. در حالی که امروزه رنگهای صادراتی استفاده میشود که دوام خیلی کمی دارند.
-
در جستجوهای باستان شناسان چغازنبیل، شوش و سایر نقاط باستانی ایران، علاوه بر لعاب روی سفال، خشتهای لعابدار نیز یافته شده است.
-
چند نمونه از هنر کاشی کاری ایران در شوش پیدا شده است که مربوط به کاخ هخامنشیان با قدمتی بیش از ۴۰۰ سال قبل از میلاد است که اکنون در موزههای فرانسه نگهداری میشوند. برخی از تزئینات برجای مانده از زمان هخامنشیان نشان از کاربرد آجرهای لعابدار رنگی دارد. از تزیینات کاشی هم چنین برای آرایش کتیبهها نیز استفاده شده است. رنگ پس زمینهی کاشیهای زمان هخامنشیان معمولا زرد و سبز و قهوهای بوده است و لعاب روی آجرها از گچ و خاک پخته تشکیل شده است.
کاشی عبارت است از یک قطعه سنگ سفالی یا سرامیکی که دارای ضخامتی چند میلیمتری است. سطح روی کاشی صاف و صیقلی و شیشهای است. کاشی کاربردهای بسیار زیادی دارد. کاشی از جمله محصولاتی است که هم کاربردی است و هم هنری! مورخان بر این باورند که ایرانیان از هزاران سال قبل از انواع کاشی ها استفاده میکردند. آنها قدمت استفاده از کاشی در ایران را حدود ۱۲۵۰ سال قبل از میلاد میدانند
کاشی بدنه:جهت نصب در دیواربا لعابی براق و استقامت کمتر نسبت به کاشی کف.متنوع در سایز و طرح.
کاشی کف : یا به اصلاح عامیانه در ایران که به آن سرامیک می گویند.مقاوم تر و مستحکم تر از لحاظ بدنه و لعاب نسبت به کاشی بدنه.
کاشی سه بعدی: نسل جدیدی از کاشی که با استفاده از بروزترین تکلولوژی چاپ و بهره گیری از خطای چشم ، زیبایی و جلوه ای خاص به صنعت کاشی و سرامیک داده است.
کاشی پرسلانی: نسل سوم صنعت کاشی و سرامیک، کاشی پرسلانی نامیده میشود.
کاشی های مختلفی در این هنر استفاده می شوند و این نکته باعث می شود تا بتوانیم بگوییم هنر کاشی کاری متناسب با نوع کاشی ای که هنرمندان از آن استفاده میکنند تغییر میکند. از جمله مهمترین کاشی های استفاده شده در هنر کاشی کاری میتوانیم به این موارد اشاره کنیم کاشی هفت رنگ ، کاشی زرنگار ، کاشی یک رنگ و کاشی معرق
کاشی ها انواع گوناگونی دارند که متناسب با کاربرد شان در مکان های مختلف استفاده می شوند. این نکته هم قابل توجه است که کلمه سرامیک که ما معمولا از آنها استفاده میکنیم نوعی کاشی است که به عنوان کاشی کف قرار می گیرد
کاشی معروف هفت رنگ
پس از اسلام هنرمندان کاشی کاری ایرانی با ترکیب کردن کاشیهای با رنگهای مختلف، نوعی کاشی معرق را ارائه دادند و خشتهای کاشیهای ساده و یکرنگ دورهی قبل از اسلام را به رنگهای متنوع آمیخته و کاشی «هفت رنگ» را ساختند. رنگهای اصلی کاشی هفت رنگ عبارتند از: سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزهای، قرمز، زرد و حنایی.
کاشیهای هفت رنگ با شکل و ابعاد منتظم و معولا به شکلهای مربع، مستطیل، شش ضلعی یا اشکال دیگر و در اندازههای متداول ۱۵×۱۵ و ۲۰×۲۰ سانتیمتر و برای مناره و گنبد در ابعاد ۱۵×۷٫۵ یا ۲۰×۱۰ سانتیمتر به صورت خشت با رنگ زمینه غالباً سفید تهیه میشوند.
کاشیها را کنارهم میچینند، طرح مورد نظر را توسط سمبه بر روی کاغذ سوراخ میکنند، سپس طرح اولیه به کمک گرده زغال بر روی کاشی کپی میشود و پس از آن به وسیله اکسید منگنز، قلمگیری شده و بعد با رنگهای مختلف، امّا پایه حرارتی پایینتر از رنگ اول کاشی رنگ آمیزی میگردد و دوباره به کوره رفته وآماده نصب میشود.
یکی از معروفترین تولید کنندگان کاشی هفت رنگ در جهان، صنایع کاشی امرتات سرام در یزد است که تقریباً تنها تولیدکننده کاشی هفت رنگ به روش صنعتی در دنیا و بهترین تولیدکننده کاشی لوکس به حساب میآید. کاشی هفت رنگ در زمان صفویه و در قصرهای اصفهان بسیار استفاده میشد. امروزه از کاشی هفت رنگ در اماکن متبرکه و تاریخی و از کاشیهای هفت رنگ صنعتی در تزئینات منازل، محل کار و قهوه خانهها استفاده میشود.
وقتی قطعات بریده شدهی کاشی با نقش و رنگهای مختلف را بتراشند و در کنار یکدیگر قرار دهند و به قطعاتی بزرگ تبدیل کنند و روی دیوار نصب کنند، به روش کاشی کاری معرق کار کردهاند. نقشهای کاشی معرق معمولا نقشهای گرهکشی و گاها نقشهای مختلف مانند گل و بوتهسازی اسلیمیها است که هرکدام جداگانه میتوانند بنایی را زینت بخشد
تزیینات به جای مانده از زمان هخامنشیان حکایت از کاربرد آجرهای لعابدار رنگین و منقوش وترکیب آنها دارد، بدنه ی ساختمان های شوش و تخت جمشید با چنین تلفیقی آرایش شده اند، دو نمونه جالب توجه از این نوع کاشی کاری در شوش به دست آمده که به «شیران وتیراندازان» معروف است. علاوه بر موزون بودن و رعایت تناسب که در ترکیب اجزاء طرح ها به کار رفته، نقش اصلی همچنان حکایت از وضعیت و هویت واقعی سربازان دارد. چنان که چهره ها از سفید تا تیره و بالاخره سیاه رنگ است، وسایل زینتی مانند گوشواره و دستبندهایی از طلا در بردارند و یا کفش هایی از چرم زرد رنگ به پا دارند. از تزیینات کاشی هم چنین برای آرایش کتیبه ها نیز استفاده شده است. رنگ متن ، اصلی کاشی های دوره ی هخامنشیان اغلب زرد، سبز و قهوه ای می باشد و لعاب روی آجرها از گچ و خاک پخته تشکیل شده است. نمونه های دیگری از این نوع کاشی های لعابدار مصور به نقش حیوانات خیالی مانند «سیمرغ» و یا «گریفن» دارای شاخ گاو، سر و پای شیر و چنگال پرندگان نیز طی حفریات چندی به دست آمده است. قطعاتی از قسمت های مختلف کاشی کاری متنوع زمان هخامنشیان در حال حاضر در مجموعه ی موزه لوور و سایر موزه های معروف جهان قرار دارد.
همانگونه که از نامش پیداست، کاشی کاری مشبک گونهای از کاشی کاری بوده که در آن کاشی به صورت شبکه شبکه در میآید؛ به گونه ای که نور از آن بتواند عبور کند. در میان آثار معماری و بناهای برجا مانده از ادوار گذشته مانند بازارها، حمامها و مـسجدها پردهای یا شباکی از سفال یا کاشی وجود دارد که طبق نظر برخی از پژوهشگران هوای متغیر ایران، آفتاب تند و روشن، باد و طوفان و گردباد و عقاید خاص ملی و مذهبی باعث ایجاد اینگونه شبکهها شده است.
پنجرههای ساخته شده از کاشی مشبک باعث بیرون راندن حشرات موذی، حفظ حریم داخل خانه و عبور راحت نور بوده است. کاشی مشبک به دو گونه قالبی و برشی ساخته میشود و شیوه کار اینگونه است که سفال های لعاب داده شده را بر مبنای طرح اصلی بریده و سپس با در کنار هم قرار دادن آن ها طرح اصلی را میسازند.
مشبکهای مسجد جامع شیخ لطف الله، مقبره جعفراصفهانی و بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی از جمله زیباترین نمونههای کاشیکاری مشبک است.
کاشی سازی و کاشی کاری در کشورهای ترکیه ، ایتالیا ، مراکش ، و یونان نیز رایج است که سبکی متفاوت از سبک ایرانی دارد و ایران در این هنر بخصوص در کار معرق اصالت خود را حفظ کرده است . یک هنرمند معرق کار نیاز به کاشی الوان ، نقشه صحیح ، ابزار کار و خطاط دارد . به همین دلیل است که هیچ کارگاه کاشی سازی را نمی توان دید که در آن نقاش و خطاط وجود نداشته باشد و به همین سبب کارگاه کاشی سازی با مشارکت دو یا چند تن از هنرمندان این هنرها ایجاد می شود.
مواد تشکیل دهنده کاشی کاری
یک قطعه کاشی از دو قسمت تشکیل شده است:
۱- قطعه سفالی که قسمت اصلی و استخوان بندی کاشی را تشکیل می دهد.
۲- لعاب روی آن که ماده ای است شیشه ای و قسمت رویی آن را تشکیل می دهد.
یکی از مهم ترین عوامل در صنعت کاشی سازی آن است که این دو ماده را طوری انتخاب کنند که ضریب انبساط آنها مساوی باشد.
اولین دیدگاه را شما برای این آگهی ثبت کنید